Nằm dọc theo hai con sông Cái Lớn và Cái Bé, phần lớn diện tích đất của xã Thới Quản nhiễm phèn, mặn, dễ bị ngập úng khi triều cường. Các ấp nằm ở khu vực phía bắc giáp hai xã Bình An, Minh Hòa của huyện Châu Thành (Kiên Giang), trước đây nông dân chủ yếu là canh tác trồng lúa 2 vụ/năm nhưng hiệu quả bấp bênh vì đất nhiễm phèn mặn. Cũng từ đó, cấp ủy, chính quyền xã Thới Quản xác định, để nâng cao đời sống người dân nhất định phải quy hoạch lại vùng sản xuất, trong đó chọn cây khóm khuyến khích người dân các ấp ven sông Cái Bé chuyển đổi thay lúa.

Bà Thị Tư (83 tuổi), thành viên Tổ hợp tác khóm Hòa Bình kể: “Sau giải  phóng 4 năm thì gia đình phá vườn tạp ra làm ruộng. Thấy làm ruộng không đủ ăn, gia đình tôi chuyển sang trồng khóm từ khoảng năm 1980. Với 9 công khóm này gia đình tôi mới khấm khá hơn”.

Nhận thấy hiệu quả từ những người đi trước, cùng với chủ trương của cấp ủy, chính quyền địa phương, người dân ấp Hòa Bình dần chuyển đổi. Phong trào lên liếp, đào mương kết hợp với bờ bao ngăn mặn, giữ nước ngọt phục vụ cho canh tác trồng khóm rộ lên từ đó. Do khóm hợp thổ nhưỡng phèn mặn nên chất lượng rất thơm ngon, trái to, giữ được lâu trong điều kiện tự nhiên. Theo những người cố cựu xã Thới Quản, tương lái các nơi về đây thu mua gọi khóm ở đây là khóm Cái Bé để phân biệt với khóm các nơi khác.

Ảnh: Bà Thị Tư (bìa trái) phấn khởi vì khóm Cái Bé được cấp mã vùng trồng và sắp được công nhận đạt chuẩn GlobalGAP.

Theo kỹ sư Lưu Hòa Tươi, cán bộ Tổ Nghiệp vụ xã Thới Quản, cây khóm người dân ở xã trồng là giống Queen, được người dân tự nhân giống, lưu tồn giống qua hàng chục năm. Trái khóm có ngoại hình cân đối, cuống ngắn, lõi nhỏ, mắt lồi, khi chín thịt màu vàng sậm, ăn giòn và ngọt. Khoảng năm 1990, nhận thấy cau và dừa có giá, người dân trồng khóm trong xã Thới Quản bắt đầu trồng xen thêm cau, dừa, hình thành những rẫy khóm với 3 tầng sinh thái khóm - cau - dừa đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Dù là lúc khóm có giá cao từ 10.000-12.000 đồng/trái hay lúc rớt giá chỉ còn 2.000 đồng/trái nhưng dân ấp này vẫn chung thủy, kiên trì giữ khóm. Nhờ giữ vững diện tích khóm, bình quân mỗi hộ có mức lợi nhuận từ 70-80 triệu đồng/ha/năm.

Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Gò Quao, Thới Quản là một trong những xã có diện tích khóm lớn của huyện với 287ha. Xã đã thành lập được Tổ hợp tác khóm Hòa Bình có 10 thành viên với tổng diện tích khóm trên 10ha, đạt tiêu chuẩn VietGAP, đang chờ công nhận đạt tiêu chuẩn tiêu chuẩn GlobalGAP. Đây là đơn vị đạt danh hiệu sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Kiên Giang năm 2022.

Anh Lê Văn Thơm - Tổ trưởng Tổ hợp tác khóm Hòa Bình cho biết, từ chỗ làm ăn riêng lẻ, mỗi nhà mỗi kiểu canh tác, các hộ trồng khóm sau khi tham gia tổ hợp tác được ngành chuyên môn tập huấn sản xuất theo hướng VietGAP, được giám sát chặt chẽ về kỹ thuật cũng như đảm bảo chất lượng cho sản phẩm.

Ảnh: Anh Lê Văn Thơm (bìa phải) - Tổ trưởng Tổ hợp tác khóm Hòa Bình bên rẫy khóm của gia đình.

Nhờ áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, gia đình chị Tôn Thị Lắm, thành viên Tổ hợp tác khóm Hòa Bình giảm chi phí, tăng lợi nhuận trên cùng diện tích canh tác. “Khóm Cái Bé của tổ hợp tác có chi phí đầu tư thấp vì trồng 1 lần là ăn hoài, chỉ bụi nào ăn xong trái thì xắn bỏ cho cây nhỏ phát triển. Chi phí phân bón khá thấp, gần như không phải phun thuốc bảo vệ thực vật. Với hơn 3ha  khóm - cau - dừa, gia đình thu về hơn 250 triệu đồng/năm”, chị Lắm cho biết.

Khóm Cái Bé của Tổ hợp tác khóm Hòa Bình được cấp mã vùng trồng cuối năm 2023. Cũng từ đó các thành viên dần thay đổi trong thói quen sản xuất theo hướng tốt hơn vì ý thức được mỗi hộ đều phải chịu trách nhiệm với trái khóm mình làm ra từ lúc trồng trọt cho tới tiêu thụ.

Anh Lê Văn Thơm nói: “Thời gian tới, mong chính quyền, đoàn thể các cấp hỗ trợ tổ liên kết được doanh nghiệp tiêu thụ ổn định với giá cao, tránh tình trạng bị đánh đồng với khóm ở các nơi khác. Đồng thời, kiến nghị ngành khuyến nông tỉnh hỗ trợ kỹ thuật trị bị bệnh cháy lá cho cây khóm hiệu quả để người dân an tâm sản xuất”.