MỞ MŨI VÙNG PHÈN
Năm 1992, tỉnh có chủ trương bảo vệ, khôi phục rừng tràm nguyên sinh và hình thành vùng đệm U Minh Thượng với quy mô gần hơn 14.000ha thuộc 2 xã An Minh Bắc và Minh Thuận (U Minh Thượng). Gần 3.500 hộ được Nhà nước cấp đất, cho vay tiền làm vốn sản xuất. Năm 1994, ông Lý Văn Tình (73 tuổi) về ấp Kinh 5, xã An Minh Bắc. Thời điểm đó, người dân bắt tay vào khai thác đất đai trong điều kiện vô cùng khó khăn, đất gần như chỉ có lau sậy, chỉ làm được 1 vụ lúa vừa đủ gạo ăn vì đất quá phèn. “Lúa làm được vài giạ 1 công. Đất phèn dữ lắm. Có lúc khổ quá chẳng có gạo ăn phải kiếm cá đổi gạo ăn từng bữa”, ông Tình nhớ lại. Để tìm hướng ra, nhiều người quyết định nhờ đến cây chuối, loại cây có thể chịu được đất phèn. Không ngờ cây chuối lại mở ra một hướng đi cho người dân nơi đây.
Chuối được thời, đó là những năm 2011-2015, với 2 bờ chuối xiêm, mỗi cử thu hoạch cách nhau chỉ 2 tuần vợ chồng ông Nguyễn Hoàng Nam (59 tuổi) ngụ ấp Kinh 5, thu được 2.700 nải chuối, bán với giá 5.000 đồng/nải vậy là bỏ túi gọn ơ 15 triệu đồng. Đó là chưa kể tiền bán lá chuối, bắp chuối, cá đồng dưới mương dọc theo liếp chuối cũng thêm vài chục triệu đồng đủ tiền chi phí sản xuất và chi tiêu hàng ngày. Ông Nam cất được căn nhà tường khang trang trị giá gần 300 triệu đồng cũng từ tiền dành dụm sau nhiều năm gắn bó cùng cây chuối. Ông Nam cười nói: “Trồng chuối sống khỏe lắm, giá chuối từ 2.500 đồng/kg cũng cho thu nhập khoảng 90 triệu đồng/ha/năm. Con cái học hành, mua sắm xe cộ cũng nhờ chuối”.
Về ấp An Hòa, một trong 2 ấp có diện tích chuối lớn ở xã An Minh Bắc đúng lúc bà con đang thu hoạch chuối. Cặp con đường bê tông dẫn vào ấp là những đống chuối xanh, bắp chuối đang cân cho thương lái. Gặp bà Đỗ Thị Tua (67 tuổi), ngụ ấp An Hòa khi bà đang thu hoạch chuối trong vườn. Bà Tua kể: “Hồi mới được cấp đất, làm lúa vụ đầu tiên còn có gạo ăn, vụ kế thất trắng vì phèn tấn lên. Khó khăn quá nhiều hộ nản bỏ đi, vợ chồng tôi động viên nhau quyết tâm bám trụ. Quả nhiên đất không phụ người”. Tìm mọi cách để tồn sinh, vợ chồng bà Tua trồng chuối xiêm rồi xen thêm rau cải trên liếp, từ đó kinh tế gia đình bà dần cải thiện. Sau 25 năm về với cùng đất mới, hiện vợ chồng bà Tua thu về hơn 100 triệu đồng/năm từ 2ha chuối. Bà Tua khẳng định: “Nhờ chuối mà nên cửa nên nhà, kinh tế ổn định. Không có chuối chắc dân vùng này không khá được như bây giờ”.
PHẬP PHỒNG VÌ CHUỐI
Trồng chuối trên vùng đất phèn giúp nhiều hộ khá lên, cây chuối đã trở thành cứu cánh của nhiều gia đình ở vùng đệm U Minh Thượng. Từ ít hộ ban đầu, diện tích trồng chuối “nở nồi”. Năm 2008, toàn vùng đệm U Minh Thượng có 268ha chuối, đến năm 2016, diện tích này tăng lên 1.561ha. Đồng chí Nguyễn Quốc Việt - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã An Minh Bắc cho biết: “Toàn xã có 1.200ha chuối các loại. Người dân đổi đời cũng nhờ cây chuối bởi đây là cây trồng chủ lực, giúp giảm hộ nghèo của xã từ 30% vào năm 2000 còn 12,9% vào cuối năm 2018”.
Theo đồng chí Phạm Duy Tân - Phó trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, chuối là loại dễ trồng, phù hợp với thổ nhưỡng vùng đệm U Minh Thượng, ít tốn công chăm sóc, ít sâu bệnh, chi phí đầu tư không đáng kể nên cho thu nhập khá. Với diện tích 1.409ha, huyện U Minh Thượng cung ứng cho thị trường gần 50.000 tấn chuối mỗi năm. Tuy nhiên, do không có nhà máy chế biến, toàn bộ chuối bán chủ yếu cho thương lái và giá cũng trồi sụt làm người trồng chuối đứng ngồi không yên. Đến tháng 4-2019, diện tích cây chuối vùng đệm còn 1.409 ha, giảm 152ha so năm 2017 do giá chuối giảm. Theo ông Trần Văn Lợi (82 tuổi), ngụ ấp Kinh 5, thời điểm chuối bắt đầu giảm giá từ giữa năm 2017, giá chuối tại vườn chỉ còn 1.800 đồng/nải. Thu hoạch 1 thiên chuối/ngày cần 3 người vừa đốn vừa lòi ra đầu kinh cũng tốn hết 2,1 triệu đồng, trong khi 1 thiên chuối bán được 1,8 triệu đồng, vậy là lỗ. Ông Lợi nói: “Dân mình ở đây xem cây chuối là nồi cơm. Nếu không tìm được đầu ra ổn định thì dân mình còn khổ hoài”.
Để gỡ khó cho bài toán giá chuối bấp bênh, trong quá trình thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp, cấp ủy, chính quyền xã An Minh Bắc đã tích cực vận động người dân áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật chuyển đổi từ mô hình độc canh cây chuối sang các mô hình chuối - cá đồng, chuối - cây ăn trái và chuối - rau màu phù hợp từng vùng quy hoạch, giúp người dân tăng thu nhập trên cùng diện tích. Giá chuối xiêm sau thời gian rớt giá, hiện giá chuối đã quay trở lại mốc 5-6 ngàn đồng/nải. Bà con tiếp tục cải tạo, chăm sóc, trồng mới vườn chuối sau thời gian dài thất thu. Trung tuần tháng 5-2019, chúng tôi về lại vùng đệm U Minh Thượng đúng lúc Đảng ủy, Ủy ban nhân dân xã An Minh Bắc xuống ấp để vận động người dân tham gia Hợp tác xã trồng chuối, làm tiền đề liên kết doanh nghiệp sản xuất, tiêu thụ, chế biến tại địa phương. Hy vọng đây sẽ là bước đi mang tính chiến lược giúp người dân trồng chuối vượt qua khó khăn, đảm bảo khả năng cạnh tranh trong dài hạn, hướng tới phát triển bền vững hơn.
